طراحی رابط کاربری و تجربه کاربری (UI و UX) چیست؟

اگر با طراحی سایت آشنا باشید یا جزء کاربران حرفه ای جستجو در گوگل هستید، حتما بارها نام UI و UX را شنیده اید. هنگامی که صحبت از UI و UX می شود، بسیاری از افراد خود را متخصص UI و UX معرفی می کنند، اما آیا این درست است؟ این افراد تا چه حد در زمینه UI و UX تخصص دارند؟ در این مقاله به طور کامل با ماهیت این دو نام آشنا می شویم.

UI و UX چیست؟

هر چند امروزه هر وقت صحبت از UI و UX می شود، برخی از افراد این دو واژه را به فضای وب و اپلیکیشن محدود می کنند، در صورتی که UI و UX در همه شرکت ها و حتی هر محیط کاری وجود دارد. هر جا یک محصول یا خدمت و کاربر (مخاطب) وجود داشته باشد، همیشه حرف از تجربه کاربری و رابط کاربری در میان است.

حتما در زمان استخدام هم حتما مشاهده کرده اید که در آگهی استخدام نوشته شده است “ما به یک UI و UX کار نیاز داریم”. در صورتی که در شرکت های بزرگ یک نفر وظیفه طراحی کاربری (UI) و یک نفر وظیفه طراحی و رسیدگی به تجربه کاربری (UX) را به عهده دارد، چون این دو موضوع با یک دیگر تفاوت دارند. در ادامه هر کدام از این موضوعات را به صورت جداگانه شرح می دهیم.

UX چیست؟

UX مخفف عبارت User Experience و به معنی تجربه کاربری است. یک طراح تجربه کاربری سعی دارد کلیه اقداماتی را انجام دهد که تجربه یک کاربر از سایت، محصولات و خدمات را بهبود ببخشد تا کاربر هنگام کار با همه قسمت های سایت تجربه و رضایت خوبی داشته باشد.

برای مثال یک طراح تجربه کاربری باید تمام مسیر هایی که مخاطب از طریق آن به سایت می رسد را شناسایی و تحلیل کند. تمام سناریو هایی که ممکن است برای مخاطب پیش آید را در نظر داشته باشد. سپس بر این اساس سعی کند به گونه ای عمل کند که کاربر در تمام این مسیرها یک تجربه ایده آل داشته باشد. از طرفی در طی این تجربه کاربری به اهدافی که مد نظر کارفرما است هم برسد.

در واقع از طریق طراحی تجربه کاربری زمانی که کاربر وارد سایت می شود مسیر سایت باید به گونه ای طراحی شده باشد که یک سری پیشنهاد و راه کار هم به کاربر داده شود که در جهت منافع شرکت باشد. بهبود UX تاثیر ویژه ای روی درآمد کسب و کارها می تواند داشته باشد.

UI چیست؟

UI مخفف عبارت User Interface و به معنی رابط کاربری است. طراحی رابط کاربری یعنی طراحی قسمت هایی از محصولات دیجیتال که کاربر آن ها را می بیند و از آن ها استفاده می کند. طراح کاربری عملا به صورت حرفه ای و تخصصی با طراحی طرح های گرافیکی و پیاده کردن طرح ها در سایت را به عهده دارد. در واقع بخشی از قسمت این کار را یک گرافیست که طراح سایت یا طراح اپلیکیشن است را انجام می دهد و بخش نهایی که پیاده سازی طرح نهایی است را یک برنامه نویس Front-End به عهده دارد.

تفاوت طراحی تجربه کاربری و رابط کاربری (UI و UX) با یکدیگر چیست؟

در نگاه اول ممکن است که UI و UX با هم شباهت هایی داشته باشند، در صورتی که وظایف هر کدام از افرادی که این کارها را بر عهده می گیرد با یک دیگر متفاوت است. در واقع کسی که طراح تجربه کاربری است ، در هر مرحله برخورد مشتری و کاربر را با محصولات و خدمات و کلیه قسمت های سایت را برنامه ریزی، مدیریت و کنترل می کند. یک طراح UX بررسی می کند که کاربر چرا و در چه شرایطی باید به قسمت های مختلف سایت مراجعه کند؟ در چه شرایطی سراغ محصولات می رود؟ یا در چه شرایطی قرار است بعد از این که وارد سایت شد، روی لینک ورود به اپلیکیشن کلیک کند؟

طراح تجربه کاربری بررسی و برنامه ریزی می کند که چه چیزی و چگونه باید به کاربر نشان داده شود تا ترغیب شود که روی لینک اپلیکیشن کلیک کند. به گونه ای طراح تجربه کاربری پیش بینی و بررسی می کند که هدف یا اهداف کاربری که وارد سایت ما شده است، چیست؟ برای مثال هر فرد برای ورود به سایت اهداف مختلفی از جمله ثبت نام در سایت، خرید از سایت، ثبت ایمیل و پر کردن فرم کاربری و … می تواند داشته باشد.

طراح تجربه کاربری (طراح UX) بر اساس هدف ها و نیازها، پیشنهادها و درخواست های مختلف بررسی و برنامه ریزی می کند و ارائه می دهد. برای مثال در صفحه اول سایت یک باکس برای جستجو و در قسمت پایین آن یک دکمه برای ثبت و کلیک کردن، طراحی می کند. بخشی از نیازها لازم است که توسط تیم فروش و تیم پشتیبانی و … بخشی دیگر از وظایف باید توسط تیم طراحی سایت بررسی و انجام شود.

با این تفاسیر همه نیازها و قسمت های مختلف سایت سنجیده و بررسی می شود و سپس آن بخشی از طراحی که مربوط به ظاهر سایت و اپلیکیشن است، توسط طراح رابط کاربری انجام می شود. یعنی UI یک بخش کوچک از UX است و به این ترتیب وظایفی که به طراح UI سپرده می شود با هماهنگی و همکاری UX خواهد بود.

طراح تجربه کاربری بعد از پایان کار و طراحی قسمت های مختلف باید به طور مداوم رفتار کاربر در سایت و قسمت های مختلف آن را بررسی کرده و مورد آزمایش قرار دهد. در چنین مرحله ای، در برخی موارد لازم است که چندین بار طراحی های مختلف صورت گیرد تا بهبود تجربه کاربر در هنگام دیدن قسمت های مختلف سایت و برخورد با محصولات حاصل شود. این بررسی های بلند مدت و چند مرحله ای باعث بهبود UI برای به روز رسانی های بعدی خواهد شد.

برای مثال یک طراح تجربه کاربری بررسی می کند. برای مثال طراح تجربه کاربری در مراحل و زمان های مختلف بررسی می کند که کاربر هنگام دیدن صفحه اول سایت، هنگام دیدن محصولات و … پس از چند ثانیه کلیک می کند؟ آیا به سرعت از سایت خارج می شود؟ آیا در قسمت های مختلف دیگر سایت می گردد یا نه؟ آیا هنگام دیدن صفحات مختلف سایت، از سایت خارج می شود و مجددا بر می گردد؟ (این حرکت کاربر می تواند نشان دهنده مقایسه کردن سایت با سایت های مشابه باشد.)

روند انجام کارهای طراحی رابط کاربری در شرکت های کوچک و نوپا به گونه ای است که در ابتدا صاحب شرکت وظیفه طراحی کاربری را بر عهده می گیرد و سایر درخواست ها و اهداف خود را به اعضای شرکت و طراح سایت ارائه می دهد. در واقع مدیر شرکت با سایر نیازها و در خواست های شرکت آشنا است و برای رسیدن به اهداف حتما یک پلن و برنامه ریزی بلند مدت دارد.

اما در شرکت های بزرگ و فعال لازم است که برای انجام سایر طراحی های تجربه کاربری یک فرد خبره و حرفه ای استخدام شود. این فرد برای استخدام شدن لازم است که تعامل بالایی با شرکت و سایر نیازها و درخواست ها داشته باشد و بتواند کلیه نیازهای مورد نظر را برنامه ریزی و پایه ریزی کند. (این امری اشتباه است که شرکت ها برای انجام کارهای رابط کاربری و تجربه کاربری از یک فرد به نام UI و UX کار استخدام می کنند.)

طراح تجربه کاربری (User Experience) چه وظایفی دارد؟

در صورتی که صاحب و مدیر یک شرکت کوچک یا بزرگ هستید، لازم است که اطلاع داشته باشید که وظایف یک طراح تجربه کاربر (UX کار) چیست؟

به طور کلی یک طراح تجربه کاربری باید قادر به انجام وظایف زیر باشد:

1. بررسی و کنترل رفتار کاربر در زمان ها و شرایط مختلف
2. بررسی و انتخاب متن ها و محتواهای مناسب برای استفاده کردن در سایت یا در مورد محصول و … (انتخاب شعارهای تبلیغاتی مناسب و استفاده از یک فرد Copywriter)
3. تمرکز و بررسی اطلاعاتی که کاربر وارد سایت می کند. (اطلاعات فردی، اطلاعات تحصیلی و شغلی و …)
4. بررسی و تحلیل بخش مارکتینگ (میزان فروش، تعداد ارجاع محصولات، بررسی بخش مدیریت ارتباط با مشتریان، بررسی بخش نظرات در سایت و …)

یک طراح تجربه کاربری موفق لازم است که طبق اصول با همه اعضای تیم تعامل و ارتباط داشته باشد. در همه موارد باید با استفاده از ابزارهای لازم و ضروری برای تحقیق و آنالیز بتواند هدف از ایجاد و فروش محصول در سایت بر آورده کند. اما در صورتی که یک طراح رابط کاربری وظیفه دارد کلیه اهداف و نیازهایی که توسط طراح تجربه به آن منتقل شده است را پیاده سازی و طراحی کند.

با این تفاسیر، باید گفت طراح UX و طراح UI با یک دیگر تعامل و ارتباط تنگاتنگی دارند اما وظایف آن ها با یک دیگر تفاوت های زیادی دارد. تجربه کاربری می تواند طراحی سایت را تا حد قابل توجهی بهبود ببخشد و به طور کلی باعث موفقیت کسب و کارها شود.

طراح رابط کاربری (User Interface) چه وظایفی دارد؟

یک رابط کاربری به طور کلی در دو سطح طراح رابط کاربری و کد نویسی رابط کاربری و اجرای نهایی پروژه فعالیت می کند. بسیاری از شرکت های بزرگ و پیشرفته برای هر کدام از دو مرحله فوق از دو فرد به صورت جداگانه و در مراحل مختلف استفاده می کنند. یعنی ابتدا یک طراح که معمولا یک طراح گرافیست است ، طرح را به صورت یک وایر فریم یا اسکچ (یک طرح ساده به صورت اتود زده روی کاغذ) طراحی کرده و ارائه می دهد.

در مرحله بعد همان طراح گرافیست با استفاده از ابزارهای حرفه ای و پیشرفته مانند فتوشاپ یا Adobe XD طرح نهایی را پیاده سازی می کند. این طرح به صورت گرافیکی و برای تصمیم گیری بهتر پیاده سازی می شود و روی سایت یا اپلیکیشن قرار نمی گیرد.

در واقع این طرح گرافیکی بر اساس نیازهایی که توسط مدیر شرکت بیان و درخواست می شود و ایده هایی که توسط UX کار ارائه می شود، طراحی و پیاده سازی می شود. طی این مرحله طراح رابط کاربری (UI کار) نیاز و درخواست های فرد UX کار را دریافت می کند و با استفاده از ایده های خود طرح را کامل می کند. خروجی نهایی طرح های گرافیکی در مرحله آخر به برنامه نویس Front-End (برنامه نویس رابط کاربری) داده می شود.

برنامه نویس Front-End با استفاده از کد نویسی HTML و CSS و JS انجام می شود. این برنامه نویس پس از تایید طراحی های انجام شده باید بدون تغییر طرح هایی که تحویل گرفته است را به کد تبدیل کند. با این تفاسیر، وظیفه ایده پردازی پروژه از دید کاربر وظیفه UX کار و از نظر گرافیکی وظیفه UI کار است و در مرحله نهایی یک برنامه نویس باید آن را اجرا کند.